کارگاه‌های نوین، نسل جوان را به کتابخانه کشاند
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان‌غربی گفت: اجرای کارگاه‌های نوین دیجیتال و مهارتی، حضور نسل جوان در کتابخانه‌ها را به‌طور چشمگیری افزایش داده است.
به گزارش خبرنگار ایتوک؛ هفته کتاب و کتاب‌خوانی همواره فرصتی مغتنم برای بازخوانی وضعیت مطالعه و بررسی نقش نهادهای فرهنگی در توسعه فرهنگ کتاب‌محوری در جامعه است.
در آذربایجان‌غربی، طی سال‌های اخیر رویکرد مجموعه کتابخانه‌های عمومی از شکل سنتی و محدود به خدمات امانت کتاب، به نهادی پویا و چندوجهی تغییر یافته است؛ نهادی که امروز علاوه‌بر نگهداری منابع، به محلی برای ارائه خدمات دیجیتال، آموزش‌های نوین، رویدادهای فرهنگی، کارگاه‌های مهارتی و حتی فعالیت‌های مرتبط با فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی تبدیل شده است.
در کنار توسعه زیرساخت‌ها، تجربه موفق کتابخانه‌های عمومی استان در افزایش آمار عضویت، رشد چشمگیر میزان مراجعه، گسترش برنامه‌های ترویجی و حرکت به سمت خدمات فناورانه، نشان‌دهنده تغییری ساختاری در نگاه مدیران فرهنگی به کارکرد کتابخانه است.
ارائه خدمات جدیدی همچون عضویت آنلاین سراسری، تمدید تلفنی و اینترنتی کتاب، صدور کارت مجازی، ارسال کتاب به درب منزل و اتصال به اپلیکیشن طاقچه تنها بخشی از راهکارهای نوسازی خدمات بوده که توانسته مخاطبان بیشتری را جذب کند.
با وجود چالش‌هایی مانند تعطیلی پنجشنبهها به دلیل مدیریت انرژی، جنگ ۱۲ روزه و محدودیت‌های مقطعی، آمارهای رسمی نشان می‌دهد که نه‌تنها کتابخانه‌های استان با کاهش مواجه نشده‌اند، بلکه میزان عضویت، امانت، مشارکت در رویدادها و مراجعه حضوری همگی روند افزایشی داشته‌اند.
هم‌زمان با آغاز سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، بیش از ۵۰۰ برنامه فرهنگی و ترویجی در سطح استان تدارک دیده شده است؛ از افتتاح دومین کتابخانه سیار تا اجرای طرح‌های ویژه در مناطق دوردست.
به همین مناسبت، گفتگویی تفصیلی با خدیجه معصومی، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی آذربایجان‌غربی انجام دادیم تا از تحولات اخیر، آمارهای به‌روز، برنامه‌های هفته کتاب و اقدامات این نهاد برای افزایش سرانه مطالعه آگاه شویم.
ایتوک: در ابتدا بفرمایید مهم‌ترین خدمات جدید کتابخانه‌های عمومی استان در حوزه دیجیتال چیست؟
معصومی: امروز کتابخانه‌ها صرفاً محل نگهداری کتاب نیستند؛ به مراکز ارائه خدمات دیجیتال و فرهنگی تبدیل شده‌اند.
ثبت‌نام آنلاین، تمدید اینترنتی و تلفنی کتاب، و عضویت آنلاین سراسری از مهم‌ترین خدمات ماست. هر فرد از هر نقطه کشور می‌تواند عضو شود و کارت مجازی دریافت کند، بدون هیچ نیاز به مراجعه حضوری. حتی امکان ارسال کتاب به منزل در برخی کتابخانه‌ها فراهم است. همچنین اتصال گسترده کتابخانه‌ها به اپلیکیشن طاقچه یکی از تحولات مهم در حوزه دسترسی غیرحضوری است.
ایتوک: در حوزه آموزش‌های نوین و فناوری چه برنامه‌هایی اجرا شده است؟
معصومی: نیازهای دیجیتال جامعه جوان امروز را جدی گرفته‌ایم در کتابخانه‌ها کارگاه‌های آموزشی مرتبط با فناوری، هوش مصنوعی، مهارت‌های دیجیتال و فضای استارت‌آپی برگزار می‌شود.
فضای استارت‌آپی استان را نیز فعال کرده‌ایم و در اختیار صاحبان ایده‌ها و کسب‌وکارهای نوآور قرار می‌دهیم تا کتابخانه‌ها علاوه بر فضای مطالعه، محلی برای رشد خلاقیت و فناوری باشند.
ایتوک: برخی معتقدند سرانه مطالعه کاهش یافته؛ وضعیت استان چگونه است؟
معصومی: ما بر اساس آمار رسمی خود صحبت می‌کنیم و آمارهای کتابخانه‌های عمومی کاملاً افزایشی است.
سال گذشته ۶۶ هزار و ۷۴۰ نفر عضو داشتیم و امسال در پایان ۶ ماهه اول ۶۸ هزار و ۹۱۲ نفر.
در بخش امانت کتاب، عضویت و همچنین میزان مراجعه افزایش داریم.
تنها در ۶ ماهه نخست امسال ۷۲۱ هزار و ۹۶۵ مراجعه به کتابخانه‌ها ثبت شده، در حالی که سال گذشته این رقم ۶۳۷ هزار و ۵۹۱ نفر بود.
با وجود جنگ ۱۲ روزه و تعطیلی پنجشنبهها به‌دلیل مدیریت انرژی، هیچ کاهش آماری نداشتیم.
ایتوک: چه نهادهایی در افزایش سرانه مطالعه نقش بیشتری دارند؟
معصومی: این موضوع کاملاً بین‌بخشی است. آموزش و پرورش و شهرداری‌ها بیشترین نقش را دارند.
آموزش و پرورش می‌تواند در توسعه مطالعه غیردرسی نقش مستقیم ایفا کند، و شهرداری‌ها با حمایت از کتابخانه‌ها، فضاهای فرهنگی و اختصاص منابع می‌توانند تحولی مهم ایجاد کنند.
ایتوک: برنامه‌های هفته کتاب امسال در آذربایجان‌غربی شامل چه مواردی است؟
معصومی: هم‌زمان با هفته کتاب بیش از ۵۰۰ برنامه فرهنگی و ترویجی در استان برگزار می‌شود.
در این هفته، دومین کتابخانه سیار استان در ارومیه افتتاح می‌شود و هم‌زمان آیین‌های گرامیداشت هفته کتاب در تمامی شهرستان‌ها برگزار می‌شود.
رویداد ملی کتابستان مدرسه در همه شهرستان‌های استان اجرا می‌شود و برنامه کتاب برای همه نیز در میادین پرتردد شهری به‌منظور ترویج عمومی فرهنگ کتاب‌خوانی برپا خواهد شد.
طرح قاصدان کتاب ویژه مناطق دوردست اجرا می‌شود تا دسترسی کودکان و نوجوانان این مناطق به کتاب افزایش یابد.
همچنین ویژه‌برنامه‌های اهدای کتاب، نشست‌های کتاب‌محور، کارگاه‌های ترویجی و برنامه‌های مشارکتی در کتابخانه‌ها اجرا می‌شود.
ایتوک: وضعیت زیرساخت‌های کتابخانه‌ای استان چگونه است؟
معصومی: در استان ۷۷ کتابخانه نهادی، ۲۵ کتابخانه مشارکتی و ۹ سالن مطالعه خودگردان فعال است.
بیش از یک میلیون و ۷۴۰ هزار جلد کتاب در این مراکز نگهداری می‌شود.
در سال گذشته دو کتابخانه در ارومیه و میاندوآب افتتاح شد و سه کتابخانه در خوی، چهاربرج و تخت‌سلیمان بازسازی شدند.
همچنین تجهیزات ۴۴ کتابخانه به‌روزرسانی شده است.
در حال حاضر ۱۴ پروژه کتابخانه‌ای با اعتبار مصوب ۴۳۵ میلیارد ریال در حال اجراست، هرچند تخصیص اعتبارات کمتر از رقم مصوب بوده است.
ایتوک: آیا کمبود نیرو باعث مشکل در برخی کتابخانه‌ها شده بود؟
معصومی: بله، برخی کتابخانه‌ها مانند علامه جعفری و آیت‌الله خامنه‌ای چالدران به‌دلیل کمبود نیرو تعطیل یا تک‌شیفته شده بودند با جذب نیروهای جدید، این کتابخانه‌ها دوباره فعال خواهند شد.
