همه تهرانی‌ها با این خیابان خاطره دارند
نه تنها طولانی‌ترین خیابان و گذر تهران، بلکه یک میراث ملی و خطی است که فرهنگ، تاریخ و هویت پایتخت را به هم پیوند می‌دهد و کمتر تهرانی است که خاطره‌ای در آن نباشد.
همه شهرهای ایران تهران را به نام خیابان ولیعصر می شناسند و کمتر تهرانی ای پیدا می شود که خاطره ای از این خیابان نداشته باشد. او به تئاتر، موزه و پارک نمی رفت و در خیابان های تمیز قدم نمی زد. اما نمی توان انکار کرد که طولانی ترین خیابان خاورمیانه که جنوب و شمال تهران و مناطق 1، 3، 6 و 11 را به هم متصل می کند، جلوه ای از دوگانگی سنت و مدرنیته و طبقات مختلف اجتماعی است. «پیتر دلاواله» جهانگرد ایتالیایی قرن ها پیش در توصیف تهران گفت: اگر استانبول شهر سرو است، تهران را باید شهر چنار نامید. چنارهای خیابان ولیعصر (عج) که تا به امروز کم و بیش پابرجا هستند، مصداق بارز جمله دلاوله است; شهر چنار است.
تولد خیابان ولیعصر (عج)
در نقشه نجم الدوله دو محله به نام های امیریه و منیریه دیده می شود که سال ها بعد هسته اصلی خیابان ولیعصر (عج) را تشکیل داده اند. با روی کار آمدن پهلوی از سال 1300 تا 1302 ساخت جاده مخصوصی به نام پهلوی آغاز شد و رضاشاه شهری به نام سعد آباد را که در شمال تجریش قرار داشت از دختر ناصرالدین شاه خرید و کاخ تابستانی خود را در آنجا بنا کرد. البته، قصر مرمر; کاخ زمستانی او همچنان در خیابان سپه باقی مانده بود و از آنجایی که رضاشاه برای رفتن به شمال تهران باید از جاده های پر شیب و تپه ای عبور می کرد، تصمیم گرفت این دو کاخ را از طریق جاده ای به نام پهلوی به هم وصل کند.
عبدالله مستوفی در خاطرات خود درباره ساخت جاده پهلوی در سال 1306 می نویسد: «روزی رضا شاه تصمیم گرفت کاخ تابستانی خود در سعد آباد را به کاخ زمستانی خود یعنی کاخ مرمر متصل کند، مهندس فردوسی از مهندسان شهرداری که بنا را ساخت. خیلی از خیابان های تهران را برای این کار انتخاب کردند، رضاشاه مهندس را به سعد آباد آورد و گفت یک سنگ اینجا بگذار، مهندس کرد، رفتند پایین، گفت یک سنگ بگذار، بگذار، همینطور رفتند تا به قنات باغ فردوس رسیدند، آنجا شاه گفت: حالا این را بگیر و برو تهران.
جاده‌ای مخصوص شاه و درباریان
این جاده 18 کیلومتری در ابتدا برای عموم قابل استفاده نبود و فقط شاه و درباریان یا اعضای سفارت می توانستند از آن عبور کنند و دیگران برای رفتن به شمال شهر مجبور بودند از جاده قصران عبور کنند. البته پس از اشغال تهران توسط متفقین، این جاده در دسترس عموم قرار گرفت. رضاشاه برای اینکه این خیابان طولانی را از دیگر خیابان ها متمایز کند، از شهردار خواست که دو طرف خیابان را با درختان چنار تزئین کند. بوذرجمهور با تمام تلاش خود 11 هزار اصله درخت چنار کمتر از 10 سال را در دو طرف خیابان کاشت و با حفر دو چاه در محمودیه به آنها آبیاری کرد. چنارهای خیابان ولیعصر یکی از زیباترین ویژگی های این خیابان زیباست.
