فرهنگی
فرهنگ شهری
- شهرنشینی در ایران سابقه‌ای چند هزار ساله دارد و شهرهای بزرگی همچون تخت جمشید، شوش، اصفهان و شیراز از دیرباز مراکز فرهنگی مهمی بوده‌اند.
- در شهرهای ایرانی، فرهنگ‌ها و آداب و رسوم گوناگونی از اقوام و فرهنگ‌های مختلف حضور دارد.
- زندگی شهری باعث گسترش فرهنگ مدرنیته شده است. البته برخی سنت‌ها نیز همچنان پابرجاست.
- در شهرهای بزرگ ایران مراکز فرهنگی متعددی همچون سینماها، تئاترها، کتابخانه‌ها، موزه‌ها و … وجود دارد.
- رسانه‌ها و فضای مجازی نقش مهمی در شکل‌دهی به فرهنگ شهری دارند.
- شهرها مراکز صنعتی و اقتصادی هستند و فرهنگ کار و تولید در آنها رواج دارد.
- زندگی جمعی و آپارتمان‌نشینی بخشی از فرهنگ شهرنشینی امروز ایران است.
- شهرها مراکز مهم گردشگری و میزبان گردشگران داخلی و خارجی هستند.
بنابراین فرهنگ شهری در ایران ترکیبی از سنت و مدرنیته است و در طول تاریخ دستخوش تحولات و تغییراتی شده است.
فرهنگ روستایی؛
در مورد فرهنگ روستایی در ایران می‌توان نکات زیر را بیان کرد؛
- فرهنگ روستایی در ایران ریشه در تاریخ و فرهنگ کشاورزی این سرزمین دارد.
- ارزش‌هایی مانند سخت‌کوشی، ساده‌زیستی، همیاری و کار جمعی از ویژگی‌های فرهنگ روستایی است.
- اعتقادات مذهبی و آیین‌های سنتی مانند نذری، عزاداری، جشن‌های محلی و… در فرهنگ روستاها حفظ شده است.
- موسیقی روستایی و فولکلور محلی در روستاها هنوز جایگاه دارد.
- غذاهای سنتی، پوشاک و صنایع دستی محلی بخشی از هویت فرهنگی روستاهاست.
- گفتگو و انتقال شفاهی داستان‌ها و افسانه‌های محلی در فرهنگ روستایی رایج بوده‌است.
- آداب و رسوم سنتی مانند همیاری در زمان برداشت محصول و آبیاری زمین‌ها تاکنون باقی است.
- معماری بومی و سازگار با آب و هوای هر منطقه از ویژگی‌های روستاهاست.
- پیوند عمیق با طبیعت و ارض از مشخصه‌های فرهنگی اهالی روستا است.
بنابراین فرهنگ روستایی با ویژگی‌های خاص خود، بخش مهمی از میراث فرهنگی ایران محسوب می‌شود.
فرهنگ عشایری؛
در مورد فرهنگ عشایری در ایران می‌توان به نکات زیر اشاره کرد؛
- عشایر بخشی از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند که به صورت کوچ‌نشین زندگی می‌کنند.
- فرهنگ و آداب و رسوم عشایر تحت تأثیر شیوه زندگی کوچ‌نشینی آنهاست.
- ارزش‌هایی مانند شجاعت، غیرت، احترام به بزرگتر، مهمان‌نوازی و سخاوت در فرهنگ عشایر اهمیت دارد.
- حفظ آداب و رسوم قومی و حس تعلق به طایفه از ویژگی‌های فرهنگی عشایر است.
- موسیقی و رقص‌های محلی، غذاهای سنتی، پوشاک و صنایع دستی عشایر از مظاهر فرهنگی آنهاست.
- زندگی عشایر بر پایه کشاورزی و دامداری استوار است.
- عشایر ایران دارای گویش‌های محلی و لهجه‌های خاص خود هستند.
- مراسم و جشن‌های سنتی متعددی در بین عشایر برگزار می‌شود.
- روابط اجتماعی در عشایر بر پایه نظام طایفه‌ای و قبیله‌ای استوار است.
بنابراین فرهنگ عشایری در ایران بخش مهمی از میراث فرهنگی کشور محسوب می‌شود.
فرهنگ قومی؛
در مورد فرهنگ قومی در ایران می‌توان به نکات زیر اشاره کرد؛
- ایران کشوری چندقومیتی است و اقوام مختلفی همچون فارس، آذری، کرد، لر، بلوچ، ترکمن، عرب و… در آن زندگی می‌کنند.
- هر قوم دارای زبان، فرهنگ، آداب و رسوم، پوشاک، موسیقی و رقص متمایزی است.
- فرهنگ قومی هر گروه برگرفته از تاریخ، باورها، ارزش‌ها و سبک زندگی آن گروه است.
- جشن‌ها و مراسم مذهبی-محلی مختص هر قوم از مصادیق فرهنگ قومی به شمار می‌رود.
- صنایع دستی، غذاهای سنتی و فولکلور محلی نیز بخشی از فرهنگ قومی هر منطقه محسوب می‌شود.
- قومیت‌های ایرانی علی‌رغم تفاوت‌های فرهنگی، در هویت ملی ایرانی اشتراکاتی دارند.
- حفظ یکپارچگی ملی در کنار تکریم فرهنگ اقوام و ایجاد وحدت ملی از اهمیت برخوردار است.
- دولت موظف است به حفظ فرهنگ قومیت‌های مختلف ایرانی توجه کند.
بنابراین، تنوع فرهنگی قومیت‌ها بخشی از غنای فرهنگ ایران به شمار می‌رود.
